راز عمر طولانی مسنترین فرد جهان چه بود؟
پژوهشهای تازه نشان میدهند که طول عمر فوقالعاده برخی افراد ممکن است حاصل ترکیبی از ژنتیک منحصربهفرد، رژیم غذایی دقیق و میکروبیوم رودهای جوان باشد. بررسیهای انجامشده روی یکی از مسنترین افراد ثبت شده در تاریخ، تصویری چندبعدی از عواملی ارائه میدهد که میتوانند روند پیری را کند کرده و سلامت جسمی و ذهنی را تا بیش از یک قرن حفظ کنند.
بین ۱۷ ژانویه ۲۰۲۳ (۲۷ دی ۱۴۰۱) تا ۱۹ آگوست ۲۰۲۴ (۲۹ مرداد ۱۴۰۳)، ماریا برانیاس موررا از اسپانیا بهطور رسمی مسنترین فرد جهان بود تا اینکه در سن ۱۱۷ سال و ۱۶۸ روز درگذشت. برای کشف رازهای طول عمر خارقالعاده او، گروهی از پژوهشگران به بررسی دقیق ژنتیک، میکروبیوم و سبک زندگی او پرداختند.
زمانیکه موررا ۱۱۶ ساله بود، این تیم پژوهشگر نمونههایی از خون، بزاق و مدفوع او راجمعآوری کردند تا ژنتیکش را تحلیل کنند. مانل استلر از مؤسسه تحقیقات سرطان خون خوزه کارراس در بارسلونای اسپانیا گفت: «او دارای ژنومی خارقالعاده و غنی از واریانتهایی در ژنهایش بود که با افزایش طول عمر در گونههای دیگر مانند سگها، کرمها و مگسها مرتبطاند.»
موررا که هیچ نشانهای از زوال عقل نداشت، همچنین دارای واریانتهای ژنی متعددی بود که سطح چربی خون را پایین نگه داشته و از قلب و عملکرد شناختی محافظت میکنند. استلر افزود: «در عین حال، او فاقد واریانتهای ژنی مرتبط با خطر ابتلا به بیماریهایی مانند سرطان، آلزایمر و اختلالات متابولیک بود.»
نتایج آزمایش خون همچنین نشان داد که متابولیسم چربی در بدن او از کارآمدترین موارد ثبتشده تاکنون بوده است. استلر گفت: «پروفایل چربی او فوقالعاده بود، با کلسترول بسیار پایین.» او این ویژگی را به رژیم غذایی ساده و ژنهایی نسبت داد که مولکولهای آسیبزا را بهسرعت متابولیزه میکردند.
استلر توضیح داد که موررا الکل مصرف نمیکرد، سیگار نمیکشید و به رژیم غذایی مدیترانهای پایبند بود. رژیمی که شامل مقدار زیادی سبزیجات، میوهها، حبوبات و روغن زیتون میش. او همچنین روزانه سه وعده ماست ساده و بدون شکر مصرف میکرد.
آزمایشهای تیم تحقیقاتی همچنین نشان داد که موررا تا سنین بالا سیستم ایمنی کارآمدی را حفظ کرده و میکروبیوم رودهای مشابه افراد بسیار جوان داشته است. یکی از یافتههای «شگفتانگیز» سطح بالای باکتریهای Actinobacteriota در روده او بود، از جمله پروبیوتیک شناختهشده Bifidobacterium. این باکتری معمولاً با افزایش سن کاهش و در صدسالهها و فراصدسالهها افزایش مییابد و تصور میشود که فواید ضدپیری متعددی مانند کاهش التهاب دارد.
تیم تحقیقاتی معتقد است که مصرف روزانه ماست توسط موررا به حفظ سطح بالای Bifidobacterium کمک کرده است. استلر گفت: «این نشان میدهد که شاید مداخله غذایی نهتنها با جلوگیری از چاقی و سایر بیماریها مرتبط باشد، بلکه از طریق چشمانداز میکروبیوم رودهای به افزایش طول عمر نیز کمک کند.»
در نهایت، دانشمندان تلاش کردند تا مشخص کنند آیا سن بیولوژیکی موررا تفاوت قابلتوجهی با سن تقویمی او داشته است یا که خیر. این کار با ایجاد یک ساعت اپیژنتیکی بر اساس متیلاسیون DNA انجام شد، فرایندی که در آن DNA برچسبهای شیمیایی را اضافه یا حذف کرده تا ژنهای مختلف را فعال یا غیرفعال کند.
استلر گفت: «سن بیولوژیکی او بهطور میانگین ۲۳ سال کمتر از سن تقویمیاش بود، که یکی از دلایل زندهبودنش محسوب میشود.»
پژوهشهای پیشین نشان دادهاند که فراصدسالهها ممکن است دارای واریانتهای ژنتیکی مرتبط با بیماریهای مختلف مانند آلزایمر یا مشکلات قلبی باشند، اما بهنوعی توانایی تحمل آنها را دارند که منجر به عمر طولانی میشود.
استلر گفت: «مطالعات بسیار کمی درباره فراصدسالهها وجود دارد. در این مطالعات قبلی، تنها یک بُعد بررسی شده، مثلاً میکروبیوم. مطالعه ما نشان میدهد که غلبه بر چنین بیماریهایی ترکیبی از ژنهای خوب بهعلاوه عوامل دیگر است: میکروبیوم مفید، سن بیولوژیکی کندتر که توسط اپیژنوم جوانتر نشان داده میشود، سیستم ایمنی کارآمد، و بخش رفتاری، عدم مصرف سیگار، عدم مصرف الکل، رژیم غذایی کمچرب و موارد دیگر.»
ریچارد فاراگر از دانشگاه برایتون در بریتانیا گفت این مطالعه نشان میدهد که اکنون آزمایشهای متعددی در اختیار پژوهشگران حوزه طول عمر قرار دارد، او همچنین هشدار داد که این گزارش موردی درباره یک فرد است و «خطر آن وجود دارد که یک واریانت ژنی کمی غیرمعمول بهعنوان داستان علمی درباره ارتباطش با پیری مطرح شود.»
او افزود که دو توضیح اصلی برای بقای افراد بسیار مسن وجود دارد: «اول اینکه چیزی خاص در مورد آنها وجود دارد، مثلاً از نظر ژنتیکی، و دوم، سوگیری بقا، یعنی خوششانس بودهاند.»
فاراگر گفت برای اثبات اینکه طول عمر موررا صرفاً حاصل شانس نبوده، باید شواهدی وجود داشته باشد که نشان دهد او عضوی از خانوادهای با سابقه طول عمر بالا بوده است که در این مطالعه ارائه نشده است.
