غواصان در جریان کاوش یک دریاچه، به چهرهای باستانی و رازآلود برخورد کردند
باستانشناسان زیرآبی یک چهرهی چوبی را کشف کردهاند که قدمتی بیش از ۱۰۰۰ سال دارد. کارشناسان معتقدند این چهره احتمالاً برای دور کردن ارواح خبیث از یک سکونتگاه به کار گرفته میشد. نمونههای مشابه این کندهکاری در سایر شهرهای اسلاوی نیز یافت شده که نشاندهندهی بخشی از یک سنت معنوی گسترده در زندگی اسلاوهای قرون میانه است.
بخش قابلتوجهی از سازههای چوبی دوران باستان بر اثر گذر زمان از میان رفتهاند، زیرا چوب در شرایط عادی به سرعت دچار فرسایش میشود. با این حال، آب میتواند همچون محفظهای زمانی عمل کند؛ یعنی در محیطهای کاملاً بیهوا و مرطوب، یا در بسترهای زیرآبی، چوب قادر است قرنها سالم بماند. اخیراً گروهی از باستانشناسان دانشگاه نیکولاس کوپرنیک، نمونهای چشمگیر از این نوع حفاظت طبیعی را مشاهده کردهاند: یک چهرهی چوبی که قدمت آن به حدود یک هزاره پیش بازمیگردد و در جریان یک مأموریت پژوهشی زیرآبی کشف شد.
پژوهشگران مرکز باستانشناسی زیرآبی دانشگاه نیکولاس کوپرنیک، این چهره را در اعماق دریاچهی لدنیتسا در لهستان یافتند. این چهره روی تیر چوبی سازهای موسوم به قلاب حک شده بود. طبق گزارش دانشگاه نیکولاس کوپرنیک، ابعاد این کندهکاری ۱۲ سانتیمتر ارتفاع و ۹ سانتیمتر پهنا بوده و جزئیات ظریفی همچون چشمها، بینی، دهان و سر بیضیشکل در آن اجرا شده است. همچنین، روی چوب شمارهی ۳۵۳ حک شده بود.
کارشناسان برآورد کردهاند که درختی که این چهره و تیر از آن تراشیده شدهاند، متعلق به سال ۹۶۷ میلادی است. این دوره همزمان با دوران غسل تعمید بنیانگذار دولت لهستان، میشکو یکم، و آغاز روند ادغام مسیحیت در ساختار سیاسی و فرهنگی لهستان است.
این نخستین نمونه از چنین چهرههایی نیست که کشف میشود. نمونههای مشابهی نیز در شهرهای اسلاوی همچون وولین، نووگورود بزرگ و استارایا لادوگا پیدا شدهاند. متخصصان میگویند تکرار ویژگیهای مشترک میان این یافتهها نشان میدهد تیر چوبی کشفشده در لدنیتسا بازتابدهندهی یک سنت هنری و آیینی محلی است، نه محصول تأثیرپذیری از اسکاندیناویاییها یا روسها. به بیان دیگر، این کشف تنها یکی از قطعات پازلی گستردهتر دربارهی زندگی اسلاوهای قرون میانه است.
آندژی پیدین، مدیر مرکز باستانشناسی زیرآبی دانشگاه نیکولاس کوپرنیک، در بیانیهای اعلام کرد که این کشف نهتنها نشاندهندهی مهارت چشمگیر هنرمندان بیش از هزار سال پیش است، بلکه به بحثهای تازهای دربارهی جنبههای معنوی زندگی اسلاوهای آغازین دامن میزند.
کارشناسان پیشنهاد میکنند که تیر حاوی این چهره، بخشی از استحکامات دفاعی سکونتگاه بوده و نقشی فراتر از یک عنصر معماری را بر عهده داشته است. سبک خاص نجاری و طراحی آن نشان میدهد که این چهره بار معنوی داشته و احتمالاً نمایانگر یک ایزد، روح نگهبان یا قهرمان محافظ ساکنان منطقه بوده است.
یافتههای دیگر نیز از این برداشت پشتیبانی میکنند که این عنصر بخشی از آیینهای معنوی جامعهی اسلاوهای قرون میانه بوده است. بهگفته متئوش پوپک از دانشگاه نیکولاس کوپرنیک، پژوهشگران فکها و استخوانهای چندین اسب را نیز در اطراف استحکامات یافتهاند که احتمالاً منشأ آیینی داشته و برای قربانی یا نیایشهای محافظتی بهکار میرفتهاند. گروه پژوهشی همچنین استخوانهای مشابهی را در زیر خانهها پیدا کرده است.
در پیام منتشرشده از سوی موزهی لدنیتسا آمده که این چهرهی چوبی یادگاری بیهمتا و نمونهای کمیاب از یک شیء است که کارکرد کاربردی و نمادین را همزمان در خود دارد و کشف آن در دریاچهی لدنیتسا نهتنها شگفتی برمیانگیزد، بلکه پرسشهای تازهای دربارهی زندگی، فرهنگ و باورهای معنوی مردمانی مطرح میکند که بیش از هزار سال پیش در این سرزمینها میزیستهاند.
