دانشمندان تونلهای یک موجود زنده باستانی و احتمالا ناشناخته را کشف کردند
برای بیشتر موجودات روی زمین، سنگها فقط اشیایی هستند، نه غذا. اما به نظر میرسد برای یک نوع میکروب عجیب و غریب، سنگ آهک بیابانی در منوی غذاییاش قرار داشته است. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا این شکل مرموز از حیات هنوز وجود دارد یا میلیونها سال پیش منقرض شده است.
به تازگی، زمینشناس «سیس پاشیر» از دانشگاه «یوهانس گوتنبرگ ماینتس» به چیزی برخورد کرد که شبیه سوراخهای کوچک در سنگ مرمر و سنگ آهک بیابانهای نامیبیا، عمان و عربستان سعودی بود. فرسایش، این سوراخهای فسیلشده را نمایان کرده بود و اگرچه دیگر چیزی در آنها نمیخزید، پاشیر و تیم تحقیقاتیاش بررسیهای بیشتری انجام دادند و مواد بیولوژیکی در داخل آنها پیدا کردند.
تیم در مطالعهای که اخیراً در مجله Geomicrobiology Journal منتشر شده، گفت: «منشأ زیستی ساختارهای مشاهدهشده، حضور آب مایع را فرض میکند، چرا که بدون آن رشد بیولوژیکی غیرممکن است. مناطق مورد بررسی در حال حاضر خشک هستند، اما گاهبهگاه بارش باران و مه ساحلی غلیظ را تجربه میکنند و در گذشته نیز دورههای مرطوبتری را پشت سر گذاشتهاند.»
آیا این سوراخها توسط میکروبهای شناختهشده ایجاد شدهاند؟
این سؤال مطرح میشود که کدام نوع از ریزموجودات میتوانستند این سوراخها را ایجاد کرده باشند؟ باکتریها، قارچها و گلسنگها نشان دادهاند که میتوانند در شرایط بسیار سخت زنده بمانند و برخی از آنها «درونسنگی» (endolithic) هستند؛ یعنی داخل سنگها زندگی میکنند. پاشیر میخواست ببیند که آیا موجوداتی که این سوراخها را ایجاد کردهاند، میتوانند به هیچیک از این گروهها تعلق داشته باشند یا خیر. قارچها میتوانند داخل سنگها سوراخ ایجاد کنند و لولههایی از خود به جا بگذارند، و برخی انواع سیانوباکتریها نیز از سنگ آهک یا سنگ مرمر تغذیه میکنند.
با این حال، بعید است که موجودات اسرارآمیز، سیانوباکتری بوده باشند؛ آنها برای فتوسنتز به نور خورشید نیاز دارند، بنابراین به عمق سنگی که تیم یافته است نفوذ نمیکنند. قارچها نیز عوامل گوارشی ترشح میکنند که در سنگ وجود نداشتند و علاوه بر این، یک شبکه پیچیده از رشتهها (میسلیوم) ایجاد میکنند که معمولاً دارای نظمی خاص هستند. اما سوراخهای کشفشده موازی و با فواصل منظم بودند که برای قارچها غیرمعمول است و هیچ الگوی دیگری نیز در آنها مشاهده نشد. بنابراین، به احتمال زیاد آنها نیز عامل این سوراخها نیستند.
شواهد قاطع از منشأ زیستی
از آنجا که سوراخها به حدی عریض بودند که توسط تنها یک موجود زنده در آن واحد ایجاد نشده باشند و حلقههای رشد را نشان میدادند، احتمال بیشتری وجود دارد که توسط کلونیهایی از میکروبها شکل گرفته باشند. گرد و غبار کربنات کلسیم که در این تونلها یافت شده، نیز مادهای است که معمولاً از میکروبهای ساکن در این نوع سنگها دفع میشود. با این حال، هیچ موجود فسیلشدهای هنوز در آنجا پیدا نشده است و تنها شواهدی از وجود آنها در دسترس است.
این موارد مانع از تأیید ایده حیات نشد. برعکس، در حالی که فرسایش یا فرآیندهای شیمیایی غیرزیستی میتوانند ساختارهایی ایجاد کنند که به اشتباه نشانههای حیات تلقی شوند، یک بررسی دقیق میکروسکوپی نشان داد که در این مورد چنین نبوده است. ترکیب شیمیایی نمونههای سنگی از داخل سوراخها نشان داد که هر آنچه آنها را ساخته، باید زنده بوده باشد.
پاشیر و همکارانش در همان مطالعه گفتند: «از آنجا که هیچ مکانیسم فرسایش شیمیایی یا فیزیکی شناختهشدهای نمیتواند این پدیده را با مشاهدات میکروساختاری و ژئوشیمیایی ارائه شده در اینجا توضیح دهد و این ریزسوراخها در داخل سنگ میزبان شکل میگیرند، ما معتقدیم که آنها منشأ بیولوژیکی دارند.»
هر میکروبی که این تونلها را کنده، مدتهاست که از بین رفته است، اما این پرسش باقی میماند که آیا این گونه اسرارآمیز هنوز وجود دارد یا خیر. شاید هنوز هم در جایی اطراف ما پنهان شده باشد و در حال کندن سیستمهای تونلی جدیدی باشد تا ما روزی آنها را کشف کنیم.
