یک آزمایش خون ساده میتواند احتمال مرگ شما را در دهه آینده آشکار کند
تصور کنید یک آزمایش خون ساده بتواند نمایی از وضعیت سلامت آینده شما ارائه دهد؛ نه فقط اینکه آیا امروز به بیماری قلبی یا سرطان مبتلا هستید، بلکه اینکه آیا خطر کلی مرگ شما در پنج یا ده سال آینده بالاتر یا پایینتر از حد انتظار است.
این ایدهای است که دههها در حاشیه علم پزشکی حضور داشته و هر بار که یک نشانگر زیستی جدید کشف میشود، در تیتر رسانهها ظاهر گردیده است. با این حال، در عمل، پیشبینی سلامت در بلندمدت همچنان بهطرز آزاردهندهای غیر دقیق باقی مانده است. پزشکان هنوز تا حد زیادی به سن، وزن، سابقه مصرف دخانیات و تعداد محدودی آزمایش خون روتین متکی هستند؛ آزمایشهایی که اغلب فقط برآوردهای کلی و مبتنی بر جمعیت ارائه میدهند.
در همین حال، پزشکی مدرن با سرعت به سمت تشخیص زودهنگام و پیشگیری حرکت میکند. نظامهای سلامت در سراسر جهان با افزایش نرخ بیماریهای مزمن و پیر شدن جمعیتها دستوپنجه نرم میکنند.
پزشکان بهطور فزایندهای به ابزارهایی نیاز دارند که بتوانند پیش از بروز علائم، خطر را شناسایی کنند و امکان مداخله زودتر را فراهم آورند. پرسش اساسی این است که آیا نشانههای سلامت آینده میتوانند هماکنون در خون ما در گردش باشند یا خیر.
این همان موضوعی است که مطالعه جدید به بررسی آن پرداخته؛ با اندازهگیری هزاران پروتئین خونی در دهها هزار نفر و پیگیری اینکه چه کسانی در گذر زمان زنده مانده یا فوت کردهاند، دانشمندان دریافتند که الگوهای خاصی از پروتئینها ظاهراً با خطر بالاتر مرگ به هر علتی، بهجز حوادث، مرتبط هستند.
این تحقیق، از دادههای بیش از ۳۸,۰۰۰ فرد بزرگسال در بازه سنی ۳۹ تا ۷۰ سال استفاده کرده است که در مطالعه UK Biobank شرکت داشتند. این پروژه یک منبع ملی سلامت با سابقه طولانی است که نمونههای زیستی و اطلاعات سلامت را از حدود ۵۰۰,۰۰۰ داوطلب در بریتانیا جمعآوری میکند.
شرکتکنندگان، نمونه خون ارائه دادند و دادههای جامع و مداومی درباره سلامت و سبک زندگی خود ثبت کردند. محققان نزدیک به ۳,۰۰۰ پروتئین را در هر نمونه خون بررسی کردند و بهدنبال پروتئینهایی گشتند که سطح آنها با مرگ در بازه پنج یا ده سال همبستگی داشت.
پس از در نظر گرفتن عوامل خطری که پیشتر مشخص شده بود بر امید به زندگی اثر منفی دارند، مانند سن، شاخص توده بدنی یا BMI و مصرف دخانیات، صدها پروتئین شناسایی شدند که با احتمال کلی مرگ به هر علت، و همچنین با احتمال مرگ ناشی از بیماریهای خاص از جمله سرطان و بیماریهای قلبیعروقی مرتبط بودند.
سپس تیم پژوهشی این فهرستهای طولانی را پالایش کردند تا به تعداد اندکی از پروتئینها برسند که بهصورت مجموعههایی موسوم به پنلهای پروتئینی شناخته میشوند. این پنلها شامل ده پروتئین بودند که با خطر مرگ به هر علت در بازه دهساله ارتباط داشتند و شش پروتئین که با خطر مرگ در بازه پنجساله مرتبط بودند.
این پنلها، توان پیشبینی را نسبت به مدلهای سنتی که فقط بر سن، BMI و عوامل سبک زندگی تکیه دارند، بهبود دادند. از نظر آماری، مدلهایی که تنها بر دادههای جمعیتشناختی و سبک زندگی متکی بودند عملکرد ضعیفی داشتند و دقت آنها نزدیک به تصادفی بود. مدلهایی که پنلهای پروتئینی را در خود گنجاندند عملکرد بهتری نشان دادند، هرچند میزان بهبود همچنان محدود بود.
این نتایج نشان میدهد که برخی پروتئینهای موجود در خون ممکن است حامل سیگنالهای پنهانی درباره سلامت بلندمدت باشند که فراتر از بیماریهای فعلی است. عوامل خطر سنتی مانند سن، وزن، مصرف دخانیات، مصرف الکل و میزان فعالیت بدنی سرنخهای مهمی ارائه میدهند، اما این سرنخها اغلب غیر دقیق هستند.
در مقابل، پروتئینهای خون نمایی لحظهای از آنچه در درون بدن رخ میدهد فراهم میکنند. برخی از آنها ممکن است بازتابدهنده تغییرات مزمن و آهسته مانند التهاب خفیف مداوم، تخریب بافت یا فشار پنهان بر اندامها باشند. برخی دیگر میتوانند به خطرات فوریتر مرتبط با قلب، رگهای خونی یا سیستم ایمنی اشاره کنند. مطالعه ما نشان میدهد که خطر مرگ میتواند تا حدی در سطح پروتئینهای در گردش خون بازتاب یابد.
با این وجود، این آزمایش بههیچوجه بینقص نیست. قدرت پیشبینی آن بهتر از شانس تصادفی است، اما همچنان محدود باقی میماند. این امضاهای پروتئینی را نمیتوان بهعنوان شاخصهای قطعی زمان مرگ افراد در نظر گرفت. با این حال، در صورت اعتبارسنجی بیشتر، میتوانند بیشتر شبیه یک هشدار عمل کنند که اقدام زودهنگام را برمیانگیزد.
برای نمونه، یک پزشک عمومی ممکن است در صورت نگرانکننده بودن نمایه پروتئینی بیمار، انجام معاینات مکررتر یا غربالگری زودتر برای مشکلات قلبیعروقی را توصیه کند. بالا بودن این نمایه به معنای مرگ قریبالوقوع نیست، بلکه نشاندهنده خطر بالاتر در مقایسه با فردی دیگر با الگوی پروتئینی متفاوت است، در شرایطی که سایر عوامل برابر باشند.
این مطالعه صرفاً بر همبستگیها تمرکز داشت. پروتئینها لزوماً عامل افزایش خطر نیستند؛ آنها ممکن است فقط نشانگر فرآیندهای زیستی زمینهای باشند که هنوز به بروز علائم منجر نشدهاند.
نویسندگان همچنین اشاره میکنند که ادغام همه علل مرگ در یک پیامد واحد، تفسیر نتایج را دشوار میکند. دلیل آن این است که مسیرهای منتهی به مرگ بسیار متنوع هستند. بیماری قلبی، سرطان، عفونتها و نارسایی اندامها هر یک سازوکارهای زیستی کاملاً متفاوتی دارند.
با وجود این ملاحظات، یافتهها به آیندهای اشاره دارند که در آن آزمایشهای خون روتین فراتر از تشخیص بیماریهای فعلی عمل میکنند. یک نمای ساده از وضعیت بدن میتواند به پزشکان هشدار دهد که بیمار با خطر بالاتری برای افت سلامت روبهرو است، حتی زمانی که هیچ نشانه آشکاری از بیماری دیده نمیشود.
چنین هشداری میتواند به اقدامهای زودهنگام منجر شود؛ از جمله پایش دقیقتر، ارائه راهنماییهای سبک زندگی یا درمانهای پیشگیرانه. این نوع لایهبندی خطر با پیر شدن جمعیتها و افزایش نرخ بیماریهای مزمن، اهمیت فزایندهای پیدا میکند و فشار بیشتری بر نظامهای سلامت وارد میسازد. چنین آزمایشی میتواند به پزشکان کمک کند مراقبتها را هدفمندتر ارائه دهند.
پژوهشهای آینده مشخص خواهند کرد که این چشمانداز تا چه حد واقعبینانه است. مطالعات اعتبارسنجی در مقیاس بزرگ و در جمعیتهای متنوع لازم خواهد بود تا اطمینان حاصل شود پنلهای پروتئینی در سنین، قومیتها و پیشینههای سلامت متفاوت، دقیق و قابل اعتماد هستند. تنها در این صورت میتوان آنها را برای استفاده روتین بالینی مناسب دانست.
علاوه بر این، هر نتیجهای همچنان باید در کنار سابقه پزشکی فرد، سبک زندگی و علائم بالینی او تفسیر شود. پنلهای پروتئینی میتوانند یک لایه بینش اضافی فراهم کنند و به پزشکان کمک کنند تصویری کاملتر بسازند، نه اینکه جایگزین ارزیابیهای سنتی شوند.
