لرزش بدن چیست و چرا هنگام سرما اتفاق میافتد؟
تصور کنید در یک روز زمستانی سرد در خیابان قدم میزنید. باد شدید آنقدر قدرت دارد که نزدیک است شما را از جا بلند کند. با وجود پوشیدن چندین لایه لباس گرم، کلاه پشمی، دستکش و شال گردن، ناگهان بدنتان شروع به لرزیدن میکند. آیا این نشانهی کمپوشی است یا لرزش بدن میتواند علامتی جدیتر باشد؟ برای پاسخ به این پرسش، متخصصان پزشکی توضیح دادهاند که چرا بدن ما هنگام سرما میلرزد و چه معنایی دارد.
لرزش یا همان Shivering واکنشی طبیعی و غیرارادی بدن برای تولید گرما در شرایط سرد است. دکتر ناتاشا بویان (Natasha Bhuyan)، پزشک خانواده در فینیکس آریزونا، توضیح میدهد که این فرآیند از طریق انقباضهای سریع و مکرر عضلات شکل میگیرد. چنین انقباضهایی باعث افزایش متابولیسم بدن میشوند و در نتیجه انرژی بیشتری مصرف میگردد. به گفتهی او، لرزش یکی از کارآمدترین راهها برای حفظ دمای مرکزی بدن است، اما این کار هزینهی زیادی از نظر مصرف انرژی به همراه دارد و میتواند فرد را سریعتر خسته کند.
همانند عطسه یا سیخ شدن موها (گوست بامپس)، لرزش نیز کاملاً غیرارادی رخ میدهد و بهعنوان یک واکنش محافظتی عمل میکند. دکتر رومینا سیفونتس (Romina Sifuentes)، متخصص پزشکی خانواده در مرکز Keck Medicine دانشگاه USC، توضیح میدهد که هیپوتالاموس، بخشی از مغز که مسئول تنظیم عملکردهای حیاتی بدن است، حتی کاهش جزئی دمای داخلی بدن را تشخیص میدهد.
این بخش سپس با ارسال فرمان به عضلات، فعالیت سریع و هماهنگ آنها را تحریک میکند تا دما ثابت بماند. به همین دلیل لرزش یک واکنش سالم و طبیعی محسوب میشود که مانند یک ترموستات داخلی عمل کرده و مانع از بروز هیپوترمی میشود. هیپوترمی زمانی اتفاق میافتد که دمای بدن به کمتر از ۳۵ درجه سانتیگراد برسد و میتواند خطرناک باشد.
سیفونتس توضیح میدهد که دمای آغاز لرزش در افراد مختلف متفاوت است. معمولاً زمانی که دمای مرکزی بدن از محدوده طبیعی یعنی ۳۶ تا ۳۷ درجه سانتیگراد پایینتر بیاید، لرزش آغاز میشود. عواملی مانند سن، میزان چربی بدن، شرایط پزشکی و توانایی سازگاری با سرما میتوانند این آستانه را تغییر دهند. برای نمونه، کودکان به دلیل جثه کوچک و توانایی کمتر در تنظیم دما سریعتر دچار لرزش میشوند. سالمندان نیز به دلیل کاهش متابولیسم، گردش خون ضعیفتر و نازک شدن پوست، بیشتر در معرض لرزش قرار دارند و بدن آنها برای حفظ دما باید سختتر تلاش کند.
لرزش همیشه به دلیل سرما نیست و گاهی میتواند نشانهی واکنشهای دیگر بدن باشد. در شرایطی مانند ترس شدید یا قرار گرفتن در موقعیتهای هیجانانگیز، بدن وارد حالت «جنگ یا گریز» میشود و با افزایش آدرنالین، عضلات شروع به انقباض میکنند. حتی احساساتی مانند اضطراب یا شگفتی، میتوانند باعث لرزش شوند.
افزون بر این، لرزش ممکن است نشانه بیماری باشد. زمانی که بدن درگیر تب است، هیپوتالاموس نقطه تنظیم دما را بالا میبرد تا با عفونت مقابله کند و همین امر لرزش ایجاد میکند. اگر لرزش شدید یا طولانیمدت باشد و با علائمی مانند خستگی، بدندرد یا تب همراه شود، احتمال وجود یک مشکل جدیتر مطرح میشود و مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود. دکتر بویان تأکید میکند که اگر فردی بدون احساس سرما دچار لرزش شود، باید حتماً توسط پزشک بررسی گردد.
هیپوترمی معمولاً در اثر قرار گرفتن طولانیمدت در شرایط سرد، مرطوب یا بادخیز رخ میدهد. دکتر بویان توضیح میدهد که زمانی که آب از سطح پوست تبخیر میشود، بدن گرما را سریعتر از دست میدهد؛ زیرا آب حدود ۲۵ برابر سریعتر از هوا گرما را منتقل میکند. به همین دلیل لباسهای خیس یا عرقکرده میتوانند بهطور جدی باعث کاهش دمای بدن شوند. اگر لرزش همراه با گیجی یا اختلال گفتار باشد، باید فرد را سریعاً خشک و گرم کرد. پوشاندن لباس خشک، نوشیدن مایعات گرم مانند چای یا سوپ و انجام فعالیتهای سبک مانند پرشهای ساده میتواند به افزایش دمای بدن کمک کند و خطر هیپوترمی را کاهش دهد.
در مجموع لرزش واکنشی محافظتی و طبیعی است، اما اهمیت آن در زمینهای که رخ میدهد مشخص میشود. اگر تنها در اثر وزش باد سرد لرزیدید، جای نگرانی نیست و میتوانید با نوشیدن یک فنجان شکلات داغ یا نشستن کنار شومینه بدن خود را گرم کنید. اما اگر لرزش شدید، طولانی یا همراه با علائم دیگر باشد، باید آن را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد.
