کشف یک اثر انگشت ممکن است به حل معمایی ۲۰۰۰ ساله کمک کند

پژوهشگران یک اثر انگشت را بر روی قدیمی‌ترین قایق تخته‌ای اسکاندیناوی کشف کرده‌اند که بیش از ۲۰۰۰ سال پیش توسط مهاجمان دریایی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این اثر انگشت در قیر درزگیری قایق به‌جا مانده و احتمالا به یکی از سازندگان آن تعلق داشته است. کارشناسان امیدوارند این اثر انگشت بتواند سرنخ‌هایی درباره هویت مهاجمان و انگیزه حمله آن‌ها به جزیره آلز ارائه دهد.

راز این‌که چرا گروهی از مهاجمان دریایی بیش از ۲۰۰۰ سال پیش به جزیره دانمارکی آلز حمله کردند، اکنون یک گام به حل شدن نزدیک‌تر شده است. پژوهشگران با بررسی دقیق قدیمی‌ترین قایق تخته‌ای شناخته‌شده در اسکاندیناوی که به‌احتمال زیاد توسط همین یورشگران استفاده شده بود، ردی از یک اثر انگشت را شناسایی کردند که در ماده قیری مورد استفاده برای درزگیری قایق مانده بود. هرچند این مدرک در نگاه نخست بسیار کوچک به نظر می‌رسد، باستان‌شناسان امیدوارند همین نشانه بتواند آن‌ها را به تعیین خاستگاه مهاجمان نزدیک‌تر کند.

حمله به جزیره آلز در سده چهارم پیش از میلاد رخ داد، زمانی که یک ناوگان دریایی به این منطقه یورش برد. با وجود استفاده از حداکثر چهار قایق در این حمله، ساکنان جزیره توانستند از سرزمین خود دفاع کنند و یکی از قایق‌ها را در یک باتلاق غرق سازند؛ اقدامی که احتمالاً به‌عنوان پیشکش سپاسگزاری برای پیروزی انجام شده است. این قایق که نخستین بار در دهه ۱۸۸۰ میلادی کشف و در دهه ۱۹۲۰ کاوش شد، امروزه با نام Hjortspring شناخته می‌شود و تنها نمونه شناخته‌شده از یک قایق تخته‌ای پیشاتاریخی بوده که تاکنون در اسکاندیناوی یافت شده است.

به گفته میکائیل فاول، باستان‌شناس دانشگاه لوند، منشأ این مهاجمان دریایی و دلیل حمله آن‌ها به جزیره آلز برای مدت‌های طولانی ناشناخته باقی مانده بود. با وجود آن‌که قایق Hjortspring هم‌اکنون در موزه ملی دانمارک به نمایش گذاشته شده است، گروه پژوهشی دانشگاه به‌طور غیرمنتظره بخش‌هایی از قایق را یافتند که به‌صورت شیمیایی پایدارسازی نشده بودند و آن‌ها را با ابزارهای مدرن مورد مطالعه قرار دادند. بررسی‌ها نشان داد که قایق با قیر به‌دست‌آمده از کاج، آب‌بندی شده بود. این نشان می‌دهد که قایق احتمالاً در منطقه‌ای ساخته شده که جنگل‌های کاج فراوانی داشته است.

در گذشته، برخی پژوهشگران بر این باور بودند که مهاجمان احتمالاً از نواحی نزدیک به هامبورگ امروزی در آلمان آمده بودند. اما پژوهشگرانی که نتایج بررسی خود درباره بخش‌های از‌دست‌رفته Hjortspring را در نشریه علمی PLOS One منتشر کرده‌اند، اکنون معتقدند شواهد به منطقه دریای بالتیک به‌عنوان خاستگاه این حمله اشاره دارد. آن‌ها توضیح می‌دهند که استفاده از قیر کاج مستلزم دسترسی به جنگل‌های انبوه کاج بوده که در سواحل دریای بالتیک، به‌ویژه در نواحی شرقی روگن و اسکانی، به‌وفور وجود داشته است.

بر اساس این دیدگاه، اگر قایق از سواحل سرشار از جنگل‌های کاج در منطقه دریای بالتیک آمده باشد، این بدان معناست که جنگجویانی که به جزیره آلز حمله کردند، تصمیم گرفته‌اند یورشی دریایی را از فاصله‌ای چندصد کیلومتری و از میان دریای آزاد آغاز کنند.

پژوهشگران برای بررسی این یافته از مجموعه‌ای گسترده از ابزارهای علمی بهره گرفتند. آن‌ها الیاف طناب ساخته‌شده از پوست درخت نمدار را با روش تاریخ‌گذاری کربنی سن‌یابی کردند که قدمت آن را به عصر آهن پیشارومی نسبت می‌دهد. همچنین از توموگرافی پرتو ایکس برای تصویربرداری با وضوح بالا استفاده شد، یک مدل سه‌بعدی از اثر انگشت ساخته شد و روش‌های کروماتوگرافی و طیف‌سنجی جرمی به کار رفت تا شیوه تولید قیر درزگیری مشخص شود.

علاوه بر این، پژوهشگران امیدوارند بتوانند دی‌ان‌ای باستانی را از قیر درزگیری قایق استخراج کنند؛ داده‌ای که می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری درباره مردمان باستانی استفاده‌کننده از این قایق در اختیار بگذارد. تحلیل قطعات سالم طناب و اثرات برجای‌مانده از طناب بر ماده درزگیر، به متخصصان امکان داد شیوه‌های دوخت و طناب‌سازی مورد استفاده در ساخت اولیه قایق را بازسازی کنند. اثر انگشت کشف‌شده نیز پیوندی مستقیم میان این شواهد و دریانوردان باستانی برقرار می‌کند. مجموعه این نتایج، درک تازه‌ای از روش‌ها و مواد به‌کاررفته در ساخت نخستین قایق‌های تخته‌ای اسکاندیناوی ارائه می‌دهد و پرسش‌های جدیدی را درباره شناخت ما از جوامع دریایی اولیه در شمال اروپا مطرح می‌سازد.