سیگنالهای مرموز: شاید مکالمهی موجودات فرازمینی را بتوانیم بشنویم
دانشمندان همواره به دنبال یافتن سیگنالهای کیهانی ناشناخته بودهاند. تاکنون هیچ سیگنالی بهطور قطعی بهعنوان نشانهای از حیات هوشمند فرازمینی شناسایی نشده است، اما جستوجو همچنان ادامه دارد. بیشتر رصدهای تلسکوپی SETI یا بخش وسیعی از آسمان را بررسی میکنند یا روی یک سامانه ستارهای خاص تمرکز دارند تا سیگنالهایی را که احتمالا بیگانگان به سمت زمین فرستادهاند یا از نزدیکی آن عبور کردهاند، رهگیری کنند. حال پرسش این است: اگر بیگانگان پیامهایی را از یک سیاره فراخورشیدی به سیارهای دیگر ارسال کنند چه؟ پژوهش تازه نشان میدهد شاید بتوانیم مکالمات احتمالی آنها را شنود کنیم و سطح جستوجوی بشر برای یافتن حیات هوشمند دور از زمین را ارتقا دهیم.
نیک توسای (Nick Tusay)، اخترشناس و دانشجوی دکتری دانشگاه پناستیت (Penn State University)، همراه تیم خود روشی نوین ارائه کرده که آزمایشها نشان دادهاند قادر به شناسایی مکالمات رادیویی بیگانگان خواهد بود. از دیدگاه علمی، زمانی که یک سیاره فراخورشیدی در برابر سیارهای دیگر قرار گرفته و آن را تا حدی مسدود میکند، پدیدهای به نام «اختفا» یا Occultation رخ میدهد. در این حالت، سیاره جلویی همیشه بهطور کامل سیاره پشت سر را نمیپوشاند. بنابراین، هر پیامی که احتمالا از سیاره پنهانشده ارسال شود، میتواند به فضا نشت کند و توسط رادیوتلسکوپها قابل دریافت باشد.
توسای در این باره گفت: «میخواهم بتوانم همان نوع سیگنالهایی را جستوجو کنم که ما انسانها همواره تولید میکنیم؛ سیگنالهایی از یک تمدن بیگانه که صرفاً مشغول فعالیتهای روزمره خود است و قصد ندارد کسی را مخاطب قرار دهد.» روش او برای شنود مکالمات بیگانگان در زمان اختفای سیاره-سیاره (PPOs) بهگونهای طراحی شده که سیگنالهای رادیویی باریکباند را هدف قرار دهد؛ سیگنالهایی که بهوضوح مصنوعی به نظر میرسند و با امواج طبیعی اجرام کیهانی مانند کوازارها یا تپاخترها تفاوت دارند. تاکنون تنها یک گونه شناختهشده توانسته چنین سیگنالهایی تولید کند و آن انسانها هستند. این سیگنالها هنگام ارتباط با فضاپیماها از طریق شبکه فضایی عمیق ناسا (NASA Deep Space Network) به فضا فرستاده میشود. همین ویژگی غیرطبیعی بودن، مزیتی بزرگ برای SETI محسوب میشود، زیرا اگر رادیوتلسکوپهای زمینی چنین سیگنالی را از فضا دریافت کنند، قطعاً منشأ آن مصنوعی خواهد بود.
ست شوستاک (Seth Shostak)، اخترشناس ارشد مؤسسه SETI تأکید میکند که سیگنالهای باریکباند نشانهای قطعی از ارتباط موجودات دیگر خواهند بود. او توضیح میدهد که همیشه احتمال دارد بیگانگان از نوعی سیگنال استفاده کنند که ما حتی قادر به تصورش نباشیم. با این حال، شوستاک که خود اخترفیزیکدان نیز هست، باور دارد احتمالاً بیگانگان از همان روشهای ارتباطی بهره میبرند که انسانها استفاده میکنند. او میگوید: «شاید بیگانگان سیستم ارتباطی متفاوتی داشته باشند، اما قوانین فیزیک در جهان آنها همان قوانین فیزیک در اینجا است. ارسال سیگنالهای رادیویی کاری است که احتمالاً آنها نیز انجام میدهند، زیرا با اصول فیزیک جهان سازگاری دارد.»
از دیدگاه عملی، اتکا به سیگنالهای باریکباند میان سیارهای به این دلیل منطقی است که ما آنها را میشناسیم. ربکا شاربونو (Rebecca Charbonneau)، تاریخنگار علوم در مؤسسه SETI توضیح میدهد که در آغاز این پروژه در اواخر دهه ۱۹۵۰ و اوایل دهه ۱۹۶۰، زمانی که رقابت فضایی شدت گرفته بود، انسانها سیگنالهای مصنوعی به فضا ارسال میکردند و همین پرسش مطرح شد که آیا موجودات هوشمند دیگری هم همین کار را انجام میدهند یا خیر. او میگوید: «ما بهشدت تحت تأثیر محیط خود هستیم و هنگام تصور آنچه ممکن است در جهانهای دیگر ببینیم، از تجربههای زمینی خود الهام میگیریم؛ زیرا رادیو اصلیترین ابزار ارتباطی تاریخی انسانها بوده است.»
با تکامل فناوری، انسانها از رادیو به ابزارهای دیگر مانند فیبر نوری، اینترنت و کابلهای زیردریایی روی آوردند. این تغییر به معنای آن است که سیگنالهای رادیویی تلسکوپهای ما ممکن است در برابر روشهای جدید ارتباطی جایگاه کمتری داشته باشند. اگر تمدنهای هوشمند در جستوجوی حیاتی دیگر در جهان باشند، ممکن است موفق شوند سیگنالهای ما را شناسایی کنند و بالعکس. با این حال، احتمال دارد هیچیک از این سیگنالها برای تمدنی پیشرفته که میلیونها یا حتی میلیاردها سال از ما جلوتر است، معنایی نداشته باشد. چنین تمدنی ممکن است از روشهایی برای ارتباط استفاده کند که تنها در داستانهای علمیتخیلی قابل تصور باشند.
مطالعهای تازه که در نشریه اوپن ژورنال منتشر شده، این احتمال را مطرح میکند که فناوری ارتباطی بیگانگان آنقدر پیشرفته باشد که آنها با استفاده از امواج گرانشی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. این امواج، چینوچروکهایی در بافت فضای زمانی هستند که فیزیکدانان هنوز شناخت کاملی از آنها ندارند. مشکل اینجاست که برخلاف امواج رادیویی باریکباند، علم کنونی ما قادر به تشخیص تفاوت میان امواج گرانشی طبیعی و مصنوعی نیست. این کمبود دانش، توسای را دلسرد نکرده است. او قصد ندارد این روش شنود را بیشتر توسعه دهد، اما تصمیم دارد آن را بهعنوان یک «اثبات مفهوم» در ادبیات علمی باقی بگذارد تا پیشرفتهای آینده بتوانند اصلاحات لازم را برای شناسایی سیگنالهای غیرطبیعی انجام دهند.
