چرا دچار تیرگی و پف زیر چشم می‌شویم

بی‌خوابی، چه ناشی از گذراندن شبی طولانی با دوستان باشد، چه نتیجه گریه نوزاد یا حاصل بی‌خوابی مزمن، پیامدهای آشکاری برای بدن ما دارد. علاوه بر احساس خستگی و میل شدید به نوشیدن قهوه، کم‌خوابی می‌تواند سبب شود با نارضایتی به حلقه‌های تیره و پف‌کرده زیر چشم‌هایمان نگاه کنیم. برخی افراد آن‌چنان از این هاله‌های تیره و پف‌های زیر چشم ناراحت می‌شوند که برای برطرف‌کردن آن‌ها به روش‌هایی افراطی همچون مصرف مرطوب‌کننده‌ها، لایه‌برداری‌های شیمیایی یا حتی مواد سفیدکننده پوست روی می‌آورند.

با این حال، پف زیر چشم و حلقه‌های تیره، دو پدیده متمایز با علل متفاوت هستند. ورمی که موجب ایجاد پف می‌شود، معمولاً نتیجه عوامل محیطی همچون کمبود خواب یا مصرف بیش از حد نمک است. اما حلقه‌های تیره بیش از هر چیز تحت‌تأثیر ساختار چهره قرار دارند؛ بنابراین حتی اگر فردی هر شب خواب کافی و عمیق داشته باشد، باز هم ممکن است حلقه‌های تیره خود را حفظ کند.

شناخت دقیق علل ایجاد پف و تیرگی زیر چشم می‌تواند مشخص کند که آیا نیاز به درمان دارند یا باید آن‌ها را بخشی طبیعی از تنوع چهره‌های انسانی تلقی کرد.

چرا موضوع پف زیر چشم برای ما اهمیت دارد؟

پوست زیر چشم‌ها، نقشی فراتر از اندازه خود در انتقال نشانه‌های اجتماعیِ ظریف بازی می‌کند. تانوج ناکرا، جراح پلاستیک پلک و اطراف چشم در دانشکده پزشکی تگزاس در آستین، توضیح می‌دهد که تیرگی این ناحیه می‌تواند به‌صورت ناخواسته، وضعیت‌های روانی یا جسمانی خاصی را القا کند، مانند خستگی، بیماری، خواب‌آلودگی، بی‌علاقگی یا حتی ابتلا به بیماری‌های جدی همچون سرطان یا اختلالات کبدی.

با این حال همیشه چنین نیست. بسیاری از افراد کم‌سن و سالم و دارای خواب کافی، همچنان حلقه‌های تیره زیر چشم دارند. برای درک چرایی این موضوع، باید به لایه‌های زیرین پوست، یعنی عضلات و استخوان‌ها، مراجعه کنیم. در لبه پایینی حفره چشمی، رباط بسیار مهمی به‌نام رباط نگه‌دارنده اوربیکولاریس (ORL) قرار دارد که پوست زیر چشم را در جای خود ثابت نگه می‌دهد. به گفته ناکرا، برخی افراد به‌طور طبیعی با ORL سفت‌تر و برجسته‌تری متولد می‌شوند که باعث می‌شود این رباط از زیر پوست بیشتر به چشم بیاید و حلقه‌های تیره نمایان‌تر شوند.

عامل دیگر تیرگی، پوست نازک و روشن ذاتی در اطراف چشم‌هاست؛ عاملی که موجب می‌شود عضله اوربیکولاریس که مانند قاب عینک آفتابی دور چشم قرار گرفته و مسئول پلک‌زدن است، از زیر پوست نمایان شود. تیرگی رنگ این عضله در چنین شرایطی مستقیماً از میان پوست دیده می‌شود.

چگونه کم‌خوابی موجب شدیدتر شدن پف زیر چشم می‌شود؟

سفتی طبیعی ORL، پوست روشن و نازک، و قابل مشاهده بودن عضله اوربیکولاریس، ویژگی‌هایی هستند که ممکن است به‌صورت ژنتیکی به ما رسیده باشند و موجب ایجاد حلقه‌های تیره شوند. با این حال، این تیرگی‌های ارثی، اغلب به اشتباه با پیامدهای کم‌خوابی یا مشکلات سلامتی یکسان تلقی می‌شوند.

مصرف وعده غذایی بسیار شور یا گذراندن شبی بدون خواب کافی می‌تواند چهره ما را به دلیل بروز ادم، یا همان تورم با منشأ تجمع مایع، دستخوش تغییرات ظریف کند. در زیر پوست صورت، شبکه پیچیده‌ای از رگ‌ها و شریان‌ها مانند یک دلتا جریان دارد که اکسیژن را به بافت‌ها می‌رسانند. به گفته ناکرا، دیواره این شریان‌ها اندکی تراوا هستند و مایعات می‌توانند از آن‌ها به بافت‌های اطراف نشت کنند. این تجمع مایع، پف زیر چشم را تشدید کرده و تیرگی‌های طبیعی پوست را پررنگ‌تر نشان می‌دهد.

کم‌خوابی تنها علت محیطی ایجاد پف نیست. لایه‌ای از چربی میان پوست خارجی و رباط‌ها قرار دارد. سوءتغذیه شدید می‌تواند باعث از دست رفتن این لایه چربی شود و در نتیجه رباط‌های زیرین برجسته‌تر شده و حلقه‌های تیره واضح‌تر به‌نظر برسند.

علاوه بر این، روند طبیعی پیری نیز پوست را نازک‌تر کرده و باعث کاهش چربی و استحکام صورت می‌شود، که می‌تواند هم پف و هم تیرگی زیر چشم را مشهودتر کند.

تیرگی ممکن است ناشی از هایپرپیگمنتاسیون نیز باشد؛ حالتی که در آن برخی نواحی پوست تیره‌تر از بخش‌های دیگر می‌شوند. ملانوسیت‌ها با تولید ملانین رنگ پوست ما را تعیین می‌کنند. ناکرا توضیح می‌دهد که التهاب‌های اطراف چشم، قرارگیری در معرض آفتاب و تحریکات پوستی می‌توانند موجب افزایش ملانین و بروز تیرگی شوند. بنابراین افراد دارای پوست تیره‌تر، در معرض خطر بیشتر ایجاد حلقه‌های تیره ناشی از ملانین قرار دارند.

در موارد نادر، آسیب شیمیایی به گلبول‌های قرمز و آزاد شدن هموسیترین غنی از آهن، می‌تواند باعث تیرگی زیر چشم شود. بیماری‌هایی مانند نارسایی مزمن وریدی، که در آن رگ‌های آسیب‌دیده در بازگرداندن خون به قلب ناتوان هستند، ممکن است باعث تجمع هموسیترین در ناحیه زیر چشم شود. این تغییر رنگ در اثر بیماری‌های مزمن یا آسیب‌دیدگی نیز می‌تواند در بخش‌های دیگری از بدن ایجاد شود.

چگونه با پف زیر چشم برخورد کنیم؟

اگر پف یا تیرگی زیر چشم نشانه وجود بیماری زمینه‌ای باشد، ناکرا معتقد است که این علائم می‌توانند برای تشخیص و درمان‌های بعدی بسیار ارزشمند باشند. تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش پف کمک کند. علاوه بر این، می‌توان از کرم‌های دور چشم حاوی موادی مانند کافئین استفاده کرد که جریان خون در پوست اطراف چشم را کاهش می‌دهد و موجب کاهش تورم می‌شود.

اگر حلقه‌های تیره ناشی از ساختار ذاتی چهره هستند، گزینه‌ها محدودتر می‌شوند. پوست نازک را می‌توان با کانسیلر پوشاند، و برخی کرم‌های گران‌قیمت حاوی موادی هستند که نحوه عبور نور از پوست را تغییر داده و تیرگی ناشی از رنگ عضلات زیرین را کاهش می‌دهند. اما در بسیاری از موارد، تنها راهکار، پذیرش ویژگی‌های طبیعی و متفاوت چهره خود است.

بنابراین، دفعه بعد که صبح از خواب بیدار می‌شوید و در آینه نگاه می‌کنید، به یاد داشته باشید که پف و حلقه‌های تیره زیر چشم می‌توانند بخشی طبیعی از ویژگی‌های چهره شما باشند، درست مثل کک‌ومک یا خال‌.