نگهداری از گربه چه تأثیری بر مغز شما (و مغز آنها) میگذارد؟
با وجود شهرت گربهها به استقلال، تحقیقات جدید نشان میدهد که ما با آنها پیوندی خاص داریم؛ پیوندی که از طریق شیمی مغز ما شکل میگیرد. ماده اصلی این پیوند، اکسیتوسین نام دارد که اغلب به آن «هورمون عشق» میگویند. این همان ماده شیمیایی عصبی است که در آغوش گرفتن مادر و فرزند یا دوستان ترشح میشود و احساس اعتماد و محبت را تقویت میکند. اکنون مطالعات جدید نشان میدهند که اکسیتوسین در پیوند میان گربهها و انسانها نیز نقش مهمی دارد.
اکسیتوسین در بسیاری از حیوانات از جمله انسان، در شکلگیری پیوندهای اجتماعی، ایجاد اعتماد و تنظیم استرس نقشی کلیدی ایفا میکند. برای مثال، یک آزمایش در سال ۲۰۰۵ نشان داد که ترشح اکسیتوسین باعث شد داوطلبان انسانی در بازیهای مالی، تمایل بیشتری به اعتماد به دیگران داشته باشند. این هورمون همچنین با سرکوب کورتیزول (هورمون استرس) و فعال کردن سیستم عصبی پاراسمپاتیک (سیستم استراحت و آرامش بدن)، به بدن کمک میکند تا آرامش پیدا کند.
از دیرباز، دانشمندان میدانستند که تعاملات دوستانه باعث ترشح اکسیتوسین در سگها و صاحبانشان میشود و یک حلقه پیوند متقابل ایجاد میکند. اما تا همین اواخر، اطلاعات زیادی در مورد تأثیر این هورمون در گربهها در دسترس نبود.
محبت نامحسوس گربهها و یافتههای علمی جدید
گربهها در نشان دادن محبت خود ظریفتر عمل میکنند. با این حال، صاحبان آنها اغلب همان احساسات گرم همراهی و کاهش استرس را گزارش میدهند که صاحبان سگها تجربه میکنند؛ و مطالعات به طور فزایندهای از این گزارشها پشتیبانی میکنند. برای مثال، محققان در ژاپن در سال ۲۰۲۱ گزارش دادند که جلسات نوازش کوتاه با گربهها، سطح اکسیتوسین را در بسیاری از صاحبان افزایش داده است.
در آن مطالعه، زنها برای چند دقیقه با گربههای خود در تعامل بودند، در حالی که دانشمندان سطح هورمون آنها را اندازهگیری میکردند. نتایج نشان داد که تماس دوستانه (نوازش گربه، صحبت با لحنی ملایم) با افزایش اکسیتوسین در بزاق انسانها مرتبط است، در مقایسه با یک دوره استراحت آرام بدون گربه. بسیاری از مردم نوازش یک گربه در حال خرخر را آرامشبخش مییابند و تحقیقات نشان میدهد که این حس تنها به دلیل نرمی خز گربه نیست. عمل نوازش و حتی صدای خرخر کردن میتواند باعث ترشح اکسیتوسین در مغز ما شود. یک مطالعه در سال ۲۰۰۲ نشان داد که این ترشح اکسیتوسین ناشی از تماس ملایم با گربه، به کاهش کورتیزول (هورمون استرس ما) کمک میکند که به نوبه خود میتواند فشار خون و حتی درد را نیز کاهش دهد.
چه زمانی اکسیتوسین بین گربهها و انسانها ترشح میشود؟
تحقیقات لحظات خاصی را شناسایی میکنند که باعث ترشح این هورمون در دوستی میان گونههای ما میشود. به نظر میرسد تماس فیزیکی ملایم، محرک اصلی برای گربهها است. یک مطالعه در فوریه ۲۰۲۵ نشان داد که وقتی صاحبان به نوازش، در آغوش گرفتن یا بغل کردن آرام گربههای خود میپرداختند، سطح اکسیتوسین صاحبان و همچنین گربهها افزایش مییافت؛ البته به شرطی که این تعامل به حیوان تحمیل نشده باشد.
محققان اکسیتوسین گربهها را در طول ۱۵ دقیقه بازی و در آغوش گرفتن در خانه با صاحبشان رصد کردند. گربههایی که وابستگی ایمنی داشتند و خودشان تماس را آغاز میکردند (مانند نشستن روی پا یا نوک زدن با سر)، افزایش قابل توجهی در اکسیتوسین نشان دادند. هرچه زمان بیشتری را نزدیک انسانهایشان سپری میکردند، این افزایش بیشتر بود.
اما در مورد گربههایی که کمتر علاقهمند به بغل کردن هستند، چطور؟ همان مطالعه به الگوهای متفاوتی در گربههای با سبکهای دلبستگی مضطرب یا کنارهگیر اشاره کرد. گربههای کنارهگیر (آنهایی که فاصله خود را حفظ میکردند) هیچ تغییر قابل توجهی در اکسیتوسین نشان ندادند، در حالی که گربههای مضطرب (که دائماً به دنبال صاحب خود بودند اما با بغل شدن به راحتی آشفته میشدند) از ابتدا اکسیتوسین بالایی داشتند. مشخص شد که اکسیتوسین گربههای کنارهگیر و مضطرب پس از یک بغل کردن اجباری کاهش مییابد. زمانی که تعاملات به راحتی گربه احترام میگذارد، اکسیتوسین جریان مییابد، اما وقتی گربه احساس میکند در گوشهای گیر افتاده است، این هورمون پیوند، گریزان میشود.
شاید انسانها بتوانند از دوستان گربهسان خود در مدیریت سبکهای دلبستگی چیزی بیاموزند. کلید پیوند با یک گربه، درک نحوه برقراری ارتباط آنها است. برخلاف سگها، گربهها برای پیوند به تماس چشمی طولانیمدت تکیه نمیکنند. در عوض، آنها از سیگنالهای نامحسوستری استفاده میکنند. شناختهشدهترین آنها «پلک زدن آهسته» است که نوعی لبخند گربهسانان محسوب میشود و نشانه احساس امنیت و اعتماد است.
آیا گربهها واقعاً کمتر از سگها محبت میکنند؟
این درست است که مطالعات عموماً پاسخهای اکسیتوسین قویتری را در تعاملات سگ و انسان پیدا میکنند. در یک آزمایش پربحث در سال ۲۰۱۶، دانشمندان اکسیتوسین حیوانات خانگی و صاحبانشان را قبل و بعد از ده دقیقه بازی اندازهگیری کردند. سگها پس از بازی به طور متوسط ۵۷ درصد افزایش در سطح اکسیتوسین نشان دادند، در حالی که گربهها حدود ۱۲ درصد افزایش داشتند. در انسانها، سطح اکسیتوسین در طول تعاملات اجتماعی معنادار افزایش مییابد. مطالعات نشان میدهد که تماس با یک فرد محبوب، پاسخهای اکسیتوسین قویتری نسبت به تماس با غریبهها تولید میکند. بنابراین، استقبال شاد یک سگ شبیه به آن احساسی است که هنگام دیدن فرزند یا همسر خود تجربه میکنید.
سگها که حیواناتی اجتماعی هستند و برای همراهی دائمی با انسان اهلی شدهاند، به گونهای برنامهریزی بیولوژیک شدهاند که به دنبال تماس چشمی، نوازش و تأیید از سوی ما باشند؛ رفتارهایی که ترشح اکسیتوسین را در هر دو طرف تحریک میکند. اما گربهها از اجداد شکارچیان منزوی تکامل یافتهاند که برای بقا به ژستهای اجتماعی آشکار نیاز نداشتند. بنابراین، ممکن است آنها رفتارهای وابسته به اکسیتوسین را به راحتی یا به طور مداوم نمایش ندهند. در عوض، گربهها ممکن است رفتارهای ترشحکننده اکسیتوسین خود را برای زمانی که واقعاً احساس امنیت میکنند، ذخیره نمایند.
اعتماد یک گربه خودکار نیست؛ باید به دست آورده شود. اما پس از اعطا، این اعتماد توسط همان ماده شیمیایی تقویت میشود که پیوند میان والدین، شرکا و دوستان را ایجاد میکند. بنابراین، دفعه بعد که گربهتان از آن سوی مبل به آرامی پلک میزند یا برای یک بغل پر از خرخر روی پایتان میپرد، بدانید که اتفاق نامرئی دیگری نیز در حال وقوع است: اکسیتوسین در مغز هر دوی شما در حال افزایش است، که باعث عمیقتر شدن اعتماد و تسکین استرس زندگی روزمره میشود. گربهها به روش خاص خود، به زیستشناسی باستانی عشق دست یافتهاند.
