رشد شگفتانگیز درختان آمازون که با عقل جور در نمیآید
مطالعه ای جدید از سوی تیمی بینالمللی از دانشمندان نشان میدهد که تغییرات اقلیمی طی سه دهه گذشته باعث افزایش اندازه درختان در جنگل آمازون شده است. این درختان در هر دهه کمی بیش از ۳ درصد رشد کردهاند.
وقتی واژههای «جنگل آمازون» و «تغییرات اقلیمی» در یک جمله کنار هم قرار میگیرند، معمولا ادامه موضوع چندان خوشایند نیست. جنگل آمازون که بهخاطر تراکم بینظیر پوشش گیاهیاش به «ریههای زمین» معروف است، نقشی حیاتی در مبارزه بشر با تغییرات اقلیمی ایفا کرده و بهعنوان یک منبع جذب کربن، بخشی از گازهای گلخانهای تولیدشده به دست انسان را جذب میکند. در واقع، این جنگل پهناور تا یکچهارم دیاکسید کربن جذبشده توسط تمام خشکیهای زمین را به خود اختصاص میدهد. به همین دلیل، از دست رفتن حدود ۱۲۱ میلیون هکتار (تقریباً برابر با مساحت کشور اسپانیا) از پوشش جنگلی آمازون در ۴۰ سال گذشته خبر بسیار نگرانکنندهای است.
در حالی که جنگل آمازون در برابر بولدوزر زیستمحیطی به نام بشر ناتوان به نظر میرسد، مطالعهای جدید نشان میدهد که این جنگل هنوز توانایی قابلتوجهی برای سازگاری در برابر چنین وضعیتی دارد. این پژوهش که در نشریه «نیچر پلنتز» (Nature Plants) منتشر شده و به دست اعضای تیمی بینالمللی از دانشمندان به رهبری «آدریانه اسکویول-مولبرت» (Adriane Esquivel-Muelbert) اکولوژیست دانشگاه کمبریج، انجام شده است، نشان میدهد که تغییرات اقلیمی (بهویژه افزایش سطح دیاکسید کربن) تأثیر مثبت غیرمنتظره ای بر رشد اندازه متوسط درختان در آمازون داشته است.
اسکویول-مولبرت در رابطه با این موضوع در بیانیهای مطبوعاتی گفت:
درختان بزرگ نقش بسیار مهمی در جذب دیاکسید کربن از جو دارند و این مطالعه آن را تأیید میکند. با وجود نگرانیهای زیاد درباره تأثیر منفی تغییرات اقلیمی بر درختان آمازون و تضعیف نقش این جنگلها بهعنوان منبع جذب کربن، اثر دیاکسید کربن در تحریک رشد همچنان پابرجاست. این موضوع نشاندهنده تابآوری چشمگیر این جنگلهاست؛ حداقل در حال حاضر.
در این مطالعه، اسکویول-مولبرت و تیمش ۱۸۸ قطعه دائمی در جنگل آمازون را مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند که درختان طی سه دهه گذشته بهطور مداوم بزرگتر از حد انتظار رشد کردهاند. اگرچه افزایش دیاکسید کربن بهعنوان نوعی کود، بر رشد درختان کوچک و بزرگ تأثیر میگذارد، اما بیشترین میزان تاثیر، مربوط به گروه درختان بزرگ است. اندازه سطح مقطع پایه این درختان بزرگ یا به عبارت دیگر سطح مقطع تنه در ارتفاع تقریبی سینه—در هر دهه ۳.۳ درصد افزایش یافته است.
نویسندگان خاطرنشان میکنند که این یافته با «فرضیه شکست درختان بزرگ» در تضاد است؛ بر اساس فرضیه مذکور، درختان بزرگتر باید نسبت به خشکسالی شدید یا واژگونی ناشی از بادهای شدید آسیبپذیرتر باشند.
جنگل آمازون تنها منطقهای نیست که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی دچار دگرگونی شده است. در سال ۲۰۲۳ مطالعهای در دانشگاه نیوبرانزویک کانادا نشان داد که جنگلهای بوریال (جنگلهای عرض جغرافیایی بالا در شمال) تا سال ۲۰۵۰ بهدلیل افزایش دما و طولانیتر شدن فصل رشد، ۲۰ درصد سریعتر رشد خواهند کرد.
اما در هر دو مورد، پدیده رشد سریعتر یا حجیمتر شدن درختان، لزوماً نمیتواند بر اختلالات ناشی از تغییرات اقلیمی که این جنگلها با آن مواجه هستند، غلبه کند؛ چه این اختلالات ناشی از فعالیتهای انسانی باشند، چه شیوع آفات، آتشسوزیهای گسترده یا دیگر بلایای شدید اقلیمی. خبرگزاری رویترز گزارش داده که سال ۲۰۲۴ یکی از بدترین سالها در تاریخ از نظر نابودی جنگلهای بارانی گرمسیری بوده است.
«الیور فیلیپس» (Oliver Phillips) یکی از نویسندگان این مطالعه و بومشناس دانشگاه لیدز، در بیانیهای مطبوعاتی در رابطه با این موضوع اینچنین گفته است:
آنچه برای درختان بزرگ رخ میدهد، از نحوه مقابله آنها با تهدیدهای فزاینده اقلیمی گرفته تا تواناییشان در پراکندن بذر، اکنون به مسئلهای حیاتی تبدیل شده است. تنها راه نجات برای سالم ماندن این غولها، حفظ پیوستگی اکوسیستم آمازون است. جنگلزدایی تهدیدی بسیار عظیم محسوب میشود و اگر اقدامی در راستای مقابله انجام ندهیم، درختان بزرگ از بین میروند.
جنگلهای بارانی در سراسر جهان به ما کمک خواهند کرد در مسیر گذار از سوختهای فسیلی به آیندهای با انرژی سبز، سیاره خود را ترمیم کنیم. فقط کافی است دست از تخریب این جنگلها برداریم و اجازه دهیم به کارشان ادامه دهند.
