دانشمندان میگویند موجودات فرازمینی ممکن است جایی در منظومه شمسی ما پنهان شده باشند
برخی دانشمندان بر این باورند که احتمالاً حیات در گوشههایی از سامانه خورشیدی خودمان پنهان شده باشد. اما چگونه چنین چیزی ممکن است، وقتی هیچ سیاره یا قمر دیگری شرایط مشابه سیاره آبی آرمانی ما را ندارد؟ زمین دارای چرخش پایدار، ترکیب دقیق و متناسبی از گازهای جوی و مهمتر از همه، میدان مغناطیسی قدرتمندی است که مانع از آن میشود تابش خورشیدی ما را کاملاً نابود کند. اکنون پژوهشی تازه نشان میدهد شرایطی که از دید انسان بسیار نامناسب به نظر میرسند، ممکن است برای پشتیبانی از نوعی حیات میانستارهای کافی باشند؛ به این معنا که گستره جستوجوی ما برای یافتن موجودات فرازمینی بسیار بزرگتر شده و شاید دانشمندان پیشتر نشانههایی از موفقیت دیده باشند.
مقالهای که در مجله International Journal of Astrobiology منتشر شده، نشان میدهد خوشههای ذرات پرانرژی موسوم به پرتوهای کیهانی کهکشانی که در فضا حرکت میکنند، میتوانند حیات را در جهانهای فرازمینی پشتیبانی کنند. این پرتوها تابشی آزاد میکنند که قادر است واکنشهای شیمیایی را آغاز کند؛ فرایندی که رادیولیز نام دارد و در آن مولکولها شکسته شده و فرآوردههایی آزاد میکنند که ممکن است برای موجودات زنده نقش منبع انرژی داشته باشند.
گروه پژوهش، روی سه جهان تمرکز کرد: سیاره مریخ و همچنین دو قمر متعلق به مشتری و زحل، یعنی اروپا و انسلادوس. برای درک اینکه چند سلول میتوانند توسط پرتوهای کیهانی پشتیبانی شوند، آنها شکسته شدن مولکولهای آب توسط این پرتوها را در عمقهای مختلف هر یک از این جهانها شبیهسازی کردند. در این تحلیل، تولید الکترونها بهطور ویژه بررسی شد؛ زیرا الکترونها در فرایند تولید انرژی برای تمام موجودات زنده نقش بنیادی دارند.
گروه پژوهشی مدل خود را بر پایه شناخت کنونی ما از اکستریموفیلها بنا کرد؛ ارگانیسمهایی در زمین که در محیطهای بسیار سخت زنده میمانند. برای نمونه، دانشمندان میدانند یک باکتری به نام Candidatus Desulforudis audaxviator انرژی خود را از تجزیه پرتوزای اورانیوم تأمین میکند. در زمین، برخی از این اکستریموفیلهای مقاوم به تابش در زیرزمین پنهان میشوند تا از شدت پرتوها در امان باشند؛ درست مانند انسانهایی که در پناهگاه اتمی مخفی میشوند. به همین دلیل، پژوهشگران شرایط زیرسطحی را در شبیهسازیها بررسی کردند.
نتایج مطالعه نشان داد که شرایط انسلادوس بیشترین ظرفیت را برای پشتیبانی از حیات دارد. گروه پژوهش پیشبینی میکند این قمر قادر است در عمق تقریبی ۰.۶ متر حدود ۴۲۹۰۰ سلول در هر سانتیمتر مکعب پشتیبانی نماید. مریخ میتواند در عمقی اندکی بیش از ۰.۵ متر نزدیک ۱۱۶۰۰ سلول را حفظ کند و اروپا نیز در عمق ۱ متر توان پشتیبانی از حدود ۴۲۰۰ سلول را دارد.
حیات نظری در این جهانها شامل موجودات سبزرنگ سخنگو یا یک اکوسیستم گسترده نخواهد بود. به احتمال زیاد، آنچه دیده خواهد شد، اشکال ابتدایی حیات نظیر میکروبها است؛ زیرا میزان انرژی تنها برای ادامه حیات ارگانیسمهای بسیار ساده کافی است. با این حال، حیات همیشه از نقطهای آغاز میشود. همچنین این احتمال که تابش بتواند حیات فرازمینی را پشتیبانی کند، برای پژوهشگران هیجانانگیز است؛ زیرا به گفته دیمیترا آتری، پژوهشگر و یکی از نویسندگان مقاله، این موضوع دامنه جستوجوی ما را گسترش میدهد و نواحی بالقوهای را که حیات میتواند در آنها وجود داشته باشد، افزایش خواهد داد.
جهانهایی که پیشتر غیرقابل سکونت تصور میشدند، چه به دلیل قرار نگرفتن در منطقه قابل سکونت ستاره خود، و چه به دلیل نداشتن مداری حول یک ستاره، اکنون میتوانند مکانهایی قابل بررسی برای یافتن نشانههای حیات باشند. علاوه بر این، پژوهشی دیگر که در نشریه Nature Astronomy منتشر شده، ترکیبات آلی را در نمونههای یخی برداشتهشده از سطح منجمد انسلادوس شناسایی کرده است؛ کشفی که امیدها به وجود حیات در اقیانوسهای این قمر را دوباره زنده میکند.
در جریان یک پرواز نزدیک در سال ۲۰۰۸، انسلادوس قطعات یخ را از سطح خود به بیرون پرتاب کرد و فضاپیمای بدونسرنشین کاسینی آنها را برای تحلیل جمعآوری نمود. بررسی این نمونهها نشان داد که انسلادوس مواد کربنی بیشتری نسبت به آنچه پیشتر تصور میشد منتشر میکند. این بدان معنا نیست که حتماً حیات در آن وجود دارد، اما مواد اولیه لازم برای شکلگیری آن قطعاً حاضر هستند.
کارولین فریسینه، اخترزیستشناس مرکز ملی پژوهش علمی فرانسه، میگوید که انسلادوس از این جهت جذاب است که تمام شرایط لازم برای پیدایش و شکوفایی حیات را همزمان و در یک مکان دارد.
با این حال، اخترزیستشناسانی که درباره یافتههای اخیر در انسلادوس هیجانزده هستند، بیشتر به دریچههای گرمایی اعماق این قمر اشاره دارند تا نظریه آتری درباره تابش؛ و آنها این دریچهها را منبع انرژی اصلی بالقوه برای حیات میدانند. با وجود این، اگر سلولهایی در جایی دیگر از سامانه خورشیدی کشف شوند، معنای آن انقلابی خواهد بود: حیات نه یک رخداد تصادفی و تکباره، بلکه پدیدهای فراگیر در سراسر جهان است.
