ایجاد یک تغییر در مغز میتواند حافظه را بیش از ۲۰۰ درصد تقویت کند
با افزایش سن، تغییرات متعددی در بدن انسان رخ میدهد؛ چینوچروک پوست، سفید شدن موها و حتی تغییر قد، همگی بخشی از این فرایند طبیعی هستند. با این حال، آنچه بیش از تغییرات ظاهری باعث نگرانی افراد میشود، دگرگونیهای شناختی است. بر اساس یک پژوهش انجامشده توسط مؤسسه جهانی سلامت مغز، که ابتکاری بینالمللی با هدف بهبود سلامت مغز و کاهش تأثیر جهانی زوال عقل به شمار میرود، بیش از نیمی از پاسخدهندگان اعلام کردهاند که بزرگترین ترس آنها از دست دادن حافظه است. با این وجود، راهکار مقابله با افت حافظه ممکن است درست در زیر بینی ما پنهان شده باشد.
مایکل لئون، عصبشناس برجسته و دارنده مدرک دکتری، این موضوع را از نزدیک تجربه کرده است. این استاد پیشین دانشگاه کالیفرنیا در ارواین، سالهای طولانی از فعالیت حرفهای خود را صرف درک این مسئله کرده که چگونه مواد شیمیایی مختلف میتوانند ادراک انسان را تغییر دهند. همین مسیر پژوهشی در نهایت او را به مطالعه سامانه بویایی سوق داد. یافتههای لئون نشان میدهد که انسان میتواند با دستکاری هدفمند سامانه بویایی خود، حافظه را بیش از ۲۰۰ درصد تقویت کند. دامنه این قابلیت به همینجا محدود نمیشود، زیرا غنیسازی بویایی میتواند به یادگیری مؤثرتر دانشآموزان کمک کند و حتی روند بروز بیماری آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل را به تعویق بیندازد.
توانایی خارقالعاده بینی انسان به وجود یک مسیر عصبی بسیار مستقیم بازمیگردد که بهمثابه یک بزرگراه، حس بویایی را مستقیماً به مغز متصل میکند. سامانه بویایی بهطور مستقیم به هیپوکامپ، که مرکز اصلی حافظه در مغز محسوب میشود، متصل است؛ در حالی که دیگر سامانههای حسی در طول فرگشت مسیرهای پیچیدهتری پیدا کردهاند. این ویژگی باعث میشود انسان تنها با یک دم ساده، بهصورت ناخودآگاه به عمیقترین بخشهای مغز خود دسترسی پیدا کند.
لئون در پژوهشهای مستقل خود تصمیم گرفت اثربخشی تحریک بویایی را در میان گروههای مختلف جمعیتی بررسی کند. او به همراه همکارانش مطالعهای را روی گروهی متشکل از ۴۳ زن و مرد انجام داد که همگی در بازه سنی ۶۰ تا ۸۵ سال قرار داشتند؛ سنی که بنا بر نظر متخصصان، نگرانی درباره افت حافظه در آن افزایش مییابد. در این پژوهش، به شرکتکنندگان دستگاههای پخشکننده بو داده شد تا هر شب در طول دوره مطالعه از آنها استفاده کنند. نیمی از افراد در معرض مجموعهای از روغنهای اسانسی قرار گرفتند و نیم دیگر از یک دارونما با مقادیر بسیار ناچیز مواد معطر استفاده کردند.
حافظه شرکتکنندگان پیش از آغاز آزمایش و بار دیگر پس از گذشت شش ماه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که حافظه گروهی که هر شب تحریک بویایی دریافت کرده بودند، در مقایسه با گروه بدون تحریک، ۲۲۶ درصد بهبود یافته است. این بهبود چشمگیر بار دیگر به نقش سامانه بویایی بهعنوان مسیر مستقیم دسترسی به مرکز حافظه مغز نسبت داده شد. به گفته لئون، این میزان پیشرفت بزرگترین بهبود ثبتشده حافظه در میان تمام پژوهشهای مشابه بوده است.
